Câu đối hay về sự tích ngựa sắt của Thánh Gióng

Trần Đông Phong

          Quê ngoại tôi là làng Phù Đổng, Gia Lâm, Hà Nội. Họ mẹ tôi có cả một khu ở nghĩa trang làng quy tập mồ mả của các bậc bề trên kể từ cụ tổ đến con tôi là 5 đời. Mẹ tôi cũng để mộ ở đấy và còn có nhà từ đường họ Nguyễn Đặng, ngày giỗ họ hàng năm là rằm tháng Giêng.

Làng Phù Đổng gắn liền với sự tích Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt đánh giặc Ân. Nay còn Đền thờ Thánh Gióng. Hàng năm lễ hội Gióng được tổ chức vào ngày 9 tháng 4 âm lịch. Lễ hội được tổ chức rất quy mô, đặc sắc và được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Đền Gióng có nhiều câu đối hay kể về chuyện Thánh Gióng. Trước tiên phải kể đến câu đối của Nguyễn Du:

Nguyên tác

天降聖人平北敵
地流神跡鎮南邦

Phiên âm:

Thiên giáng thánh nhân bình Bắc địch;
Địa lưu thần tích trấn Nam bang.

Tạm dịch:

Trời giáng thánh nhân trừ giặc Bắc;
Đất lưu thần tích trấn nước Nam.

          Rồi đến câu đối của Cao Bá Quát:

Nguyên tác:

破賊但嫌三歲晚　 　
騰雲由很九天低　 

Phá tặc đãn hiềm tam tuế vãn

Đằng vân do hận cửu thiên đê

Dịch nghĩa:

Ba tuổi phá giặc vẫn còn ngại là muộn

Cưỡi mây còn hận chin tầng trời là thấp

          Trước cổng Đền có đôi câu đối về ngựa sắt của Thánh Gióng:

Phiên âm:

Thiết mã khóa vân cung, tuấn nhạc, liên quan thiên cổ ngưỡng

Thạch long kiều thủy các, sùng từ uy vọng ức niên khâm

Dịch nghĩa:

Ngựa sắt vượt cung mây, núi cao rạng rỡ ánh thiêng, ngàn năm nhìn ngắm

Rồng đá chầu gác nước, đền lớn nguy nga vẻ đẹp, muôn thuở tôn sùng

          Nhân dịp năm Giáp Ngọ tôi vẫn định viết một bài về ngựa sắt của Thánh Gióng. Nhưng chưa hoàn thiện được vì các vấn đề mình định viết đều đã được các nghiên cứu trước đây đề cập hết cả rồi. Minh có viết gì thì cũng chỉ là chép lại. May thay trưa ngày mồng 7 Tết Giáp Ngọ, là ngày đầu tiên đi làm sau đợt nghỉ Tết dài nhất từ trước đến nay (9 ngày), tôi được một anh cùng cơ quan mời về làng dự Hội làng ở Từ Sơn. Đi qua đình làng thấy trên 2 cột cổng đình có đôi câu đối. Tôi vốn rất thích đọc, nghiên cứu các chữ Nho ở đình chùa. Đôi câu đối này khá hay và giúp tôi hoàn thành được bài viết về ngựa sắt của Thánh Gióng.

Nguyên tác:

不記何年飛鐵馬　
相轉此地駐兵刀　

Phiên âm:

Bất ký hà niên phi thiết mã

Tương truyền thử địa trú binh đao

Dịch nghĩa:

Không nhớ vào năm nào ngựa sắt đã bay lên trời

Tương truyền rằng ở đất này vẫn còn lưu lại dấu tích của cuộc chiến

(TĐP)