TÂM TƯ CÔ GIÁO TRƯỜNG LÀNG
Không biết từ bao giờ, tôi đã mang duyên nợ với văn chương. Ngày còn đi học, việc học hành bài vở của tôi cứ như cỏ cây giữa đất trời, tự uống nắng mưa mà lớn. Bố mẹ tôi là nông dân một nắng hai sương, thời gian đâu, kiến thức đâu mà bảo ban con cái. Chỉ biết rằng, từ khi còn nằm đưa võng cùng bà - Cái võng đay rách, đứt nhiều sợi - tôi đã nghe bà hát ầu ơ “Con cò bay lả bay la …”. Lớn thêm chút nữa, mỗi ngày đi chăn trâu cắt cỏ với anh trai, hay đi tưới bí tưới cà cùng chị gái, tôi lại ngây người ngắm những cánh cò trắng rập rờn, bay từ lời ru của bà, chao liệng trên thảm lúa xanh bát ngát … và đậu xuống hồn tôi. Thành cô thôn nữ sau mỗi buổi tan trường, đứng giữa biển lúa vàng mênh mông trong vụ gặt, nghe sóng lúa hát rì rào bản tình ca ngợi ca Đất Mẹ, mà lòng tôi cứ thấy xôn xao … Tất cả những cảm xúc ấy, những hình ảnh ấy, cứ đi vào những bài văn của tôi, hồn nhiên như cuộc sống. Và thế là, tôi đến với văn chương .
Không biết từ bao giờ, tôi đã ước ao mình được làm cô giáo. Chỉ biết rằng, khi cô giáo dạy văn có hai bím tóc đuôi sam, cất lên lời ca cao vút trong buổi khai trường:“Tâm hồn em, tươi mát xanh như bóng lá bàng, trái tim em, đỏ nhiệt tình như hoa phượng vĩ …”, tôi đã rất muốn hát theo cô. Rồi mỗi sớm đến trường làm trực nhật, đứng một mình trong lớp, tôi thấy bảng đen phấn trắng như cũng có tâm hồn. Và thế là, tôi đi học làm cô giáo .
Là cô giáo dạy văn, đã lắm niềm vui. Là cô giáo dạy văn trường làng, niềm vui còn ngập tràn hơn nữa. “Những đôi mắt tròn xinh”, long lanh những tia sáng ngây thơ, hồn nhiên, nghe như uống từng lời tôi giảng. Các em khóc cùng tôi trong “Cuộc chia tay của những con búp bê”. Các em buồn day dứt cùng tôi khi nghe tâm sự của lão Hạc về cậu Vàng tình nghĩa. Các em mơ màng khi theo tôi về Thác Núi Lư mà “Xa ngắm …”. Giọng các em cũng hùng hồn hào sảng khi đọc cùng tôi “Đại cáo Bình Ngô”. Và, tôi còn dẫn các em đi lãng đãng trong sương mờ của Sa Pa lặng lẽ… Tôi sống trong từng cảm xúc. Để rồi, tôi muốn các em cũng sống trong nó như tôi. Tôi không giấu nổi niềm vui, khi bài kiểm tra nhận về, các em reo lên sung sướng – Những hoa Văn điểm 8, điểm 9 nở bừng trong trang vở em thơ.
Học sinh trường làng có cách thể hiện tình cảm của mình thật đến mức bất ngờ: Một mảnh thư bỏ giấu trong mũ cô lúc nào, chỉ vẻn vẹn ba từ “Em yêu cô”, nhưng cũng đủ cho tôi thấy đó là nét chữ của cô bé lớp trưởng đáng yêu, đáng mến. Một quả bưởi mang cho cô và bảo rằng đó là cây trái vườn nhà của một cậu trò chưa thật chăm ngoan. Những cái ôm chầm lấy cô cùng niềm hân hoan ánh ngời trong những đôi mắt đen lay láy, khi cô báo tin vui Đội tuyển Văn năm nay thắng lớn. Và cả những giọt nước mắt nhớ thương chân thành, lăn dài trên từng khuôn mặt mến yêu, khi nghe cô giáo chúc lúc chia tay .
Nhưng, là cô giáo dạy văn trường làng, ưu tư, buồn phiền cũng không hề ít. Những trăn trở cùng giáo án Đội tuyển, nhiều khi làm tôi, nửa đêm đi nằm rồi, lại trở dậy chép ghi vì sợ quên mất một ý văn hay vừa chợt đến. Những nỗi buồn bực chất chứa trong lòng khi còn nhiều học sinh chưa chăm, mà ngày thi lại đã tới gần. Những nỗi uất ức đến lặng người, đến không giảng nổi bài, khi nghe được lời bình rất thực dụng từ học sinh, trước một hình tượng văn chương đẹp … Và buồn nhất, là cách dạy văn và học văn của đại đa số hiện nay. Đã là văn chương, là cuộc đời, thì làm gì có khuôn, có mẫu. Nói chí lí như Nam Cao “Cái nghề văn, kị nhất là thấy người ta ăn khoai cũng vác mai đi đào!”. Lẽ ra, phải dạy cho các em thành thạo các kỹ năng, rồi mặc sức cho tâm hồn các em sáng tạo … Nhưng bởi bao người dạy, cũng chẳng biết “sáng tạo” thế nào, thì làm sao dạy nổi các em! Thế là, tung cho các em một cái khuôn đúc ra trăm thứ. Tất cả giống nhau, méo mó một chút, để rồi chẳng thành ra một sản phẩm gì … Và thế là, người học nhàm chán, bởi không thể nhớ máy móc được những góc cạnh của cái khuôn. Không nhớ được thì quên. Quên một bài văn “rẻ như bèo” này, thì lại lên google kéo về một bài văn “nhạt như nước ốc” khác. Dạy theo khuôn, viết theo mẫu …Văn chương chắp nối không liền, tạo thành một mớ từ ngữ vô duyên. Tiếng Việt lại được người học “sáng tạo” quá chừng nên câu chữ dùng toàn “cỏ dại”. Trong bao bài văn tôi đã đọc, đồng lúa mướt xanh với thảm lúa rực vàng, tất cả giống nhau, chỉ trừ màu sắc. Con chó với con mèo, cũng chỉ có tiếng kêu để phân biệt với nhau. Nói gì đến cánh cò, cánh vạc, không liệng bay mà cứ đứng vô hồn … Đã thế, người đời lại bạc bẽo với “nghề văn”. Bao người quan niệm: theo văn chương, không tìm được nghề “hot”, học văn chương, không thể làm giàu … để tủi hờn bao áng văn hay. Lẽ ra, người người đều phải hiểu rằng, học văn là học cho cả cuộc đời, để mình trở thành con người biết yêu biết ghét. Lẽ ra, mọi người đều phải thấu rằng, chuyện học văn chương không phải chỉ để có ích trong một sớm một chiều .
Bao nhiêu thứ, người ta mong lịch sử bước tiếp sang trang, mà sao chuyện dạy học văn, tôi lại “muốn đẩy thời gian lùi trở lại” … Mong lắm, một bước chuyển mình trong cách dạy học văn chương. Mong lắm, những bài văn hồn nhiên như cuộc sống. Mong lắm, những cánh cò đồng quê lại liệng bay giữa muôn nẻo đường Văn …
Những tâm tư như thế, có phải là đã vượt quá tầm suy nghĩ của một cô giáo trường làng? Những buồn vui như thế, phải chăng là thật xa vời trong nỗi trăn trở của một cô giáo nhà quê?
Bạn có cho rằng như thế?
(MAI HƯƠNG)
Những tâm tư như thế, có phải là đã vượt quá tầm suy nghĩ của một cô giáo trường làng? Những buồn vui như thế, phải chăng là thật xa vời trong nỗi trăn trở của một cô giáo nhà quê?
Bạn có cho rằng như thế?
(MAI HƯƠNG)
Hôm trước khi được anh NXH tặng sách, đọc triuyện “Trận mưa”, MH càng có nhiều suy ngẫm về sự khác biệt giữa một cô giáo nhà quê với một cô giáo thành phố …
Chắc bởi sự khác biệt nhau quá lớn như thế, nên có lẽ không mấy cô giáo thành phố có thời gian để nghĩ vớ vẩn như MH trong bài tản văn sau đây. Bài văn này em viết đã lâu. Hôm nay, em muốn chia sẻ trên blog E cùng mọi người. Đã rất nhiều người bàn về những cái không ra gì của ngành Giáo dục: Nào là lý thuyết hàn lâm, giáo điều; nào là học đòi không phải lối; nào là bệnh thành tích; nào là thương mại hoá … Với tầm nhìn hạn hẹp của một cô giáo trường làng, em không dám luận những điều lớn lao ấy. Chỉ là một chút tâm tư mong mọi người đồng cảm mà thôi.
(Mai Hương)